Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung

previous arrowprevious arrow
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
next arrownext arrow
 
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung
previous arrow
next arrow
tytuł:

Badania SRV Sektion Rassen- und Volkstumsforschung

rok: 2018
wymiary: 758/433/100 cm, 672/83/5 cm
technika: instalacja, stal, ambrotypia, szkło
opis: (pamięci mojej Rodziny oraz tych, którzy w 1947 r. doświadczyli przymusowych wysiedleń podczas „Akcji Wisła”)

Głównym celem instalacji, opartej na wyjątkowych materiałach powstałych podczas II wojny światowej i znajdujących się obecnie w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, jest próba krytycznego przyjrzenia się ich dwuznacznej „naukowej” wartości i równocześnie upamiętnienie dziedzictwa kulturowego badanych w tamtym czasie regionów.

Użyte archiwalne materiały fotograficzne pochodzą z sekcji rasowo-ludoznawczej, krajoznawczej Institut für Deutsche Ostarbeit (IDO). Instytut miał w intencji Hansa Franka (Gubernatora Generalnego GG) zostać przekształcony w niemiecki uniwersytet w Krakowie. Fotografie ukazywać miały walory przyrodnicze Generalnego Gubernatorstwa, zacofanie kulturowe ziem podbitej Polski, jak również dowodzić odwiecznej niemieckiej obecności na „Wschodzie” tłumaczonej jako „niemiecka misja cywilizacyjna”.

Zrealizowany projekt jest również refleksją nad wykorzystaniem metod antropologii i etnografii, oraz historii sztuki przez narodowy socjalizm, ukazuje uwikłanie nauki w totalitaryzm, a także dwuznaczny status neutralnych i niewinnych na pierwszy rzut oka krajoznawczych i etnograficznych fotografii. Zdjęcia przedstawiające ludność łemkowską, polską, ukraińską, góralską nie różnią się przeważnie od tradycyjnej dokumentacji fotograficznej o walorze etnograficznym czy krajoznawczym. Jest jednak oczywiste, że wszystkie czynności związane z badaniem ludności na okupowanych podczas II wojny terenach, tj.: fotografie twarzy, poszczególnych części ciała, wywiady medyczne, ankiety psychologiczne, socjologiczne, antropologiczne były obowiązkowe, miały charakter przymusowy.

Instalacja składa się z obszernej, stalowej konstrukcji, symbolicznie odwołującej się do formy ikonostasu z regionu Podkarpacia. Obiekt posiada symetryczny układ ram w których znajdują się różnej wielkości cyfrowe kopie archiwaliów nadrukowane na stalową blachę. Wybrane zdjęcia pochodzą z sekcji rasowo-ludoznawczej i krajoznawczej IDO. Forma ikonostasu w tym wypadku jest odwołaniem do kultury, obyczajów, wiary Górali Ruskich, Łemków, Ukraińców. Na miejscu wizerunków świętych, apostołów, proroków umieszczone zostały wizerunki ludności wiejskiej. Gest przemieszczenia, zmiany hierarchii ma na celu upamiętnienie i skierowanie uwagi na grupy społeczne, które w wyniku działań wojennych i czystki etnicznej z 1947 r. znanej jako „Akcja Wisła”, zostały wysiedlone z obszarów Roztocza, Pogórza Przemyskiego, Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Tym samym zagładzie uległo dziedzictwo kulturowe tych regionów.

Czym było/jest IDO Institut für Deutsche Ostarbeit:

    Założenie w Krakowie niemieckiej placówki o ambicjach naukowych nastąpiło podczas II wojny światowej po zamknięciu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Naziści realizowali wówczas swój plan fizycznej eliminacji elity intelektualnej podbitego narodu. 20 kwietnia 1940 roku – w dniu urodzin Adolfa Hitlera – decyzją Hansa Franka, szefa Generalnego Gubernatorostwa, powołany został Institut für Deutsche Ostarbeit. Frank sam siebie mianował jego prezesem, na dyrektora zaś wyznaczył Wilhelma Coblitza. Instytut umieszczono w murach UJ, jego placówki filialne utworzono w Warszawie i Lwowie; planowano utworzenie dalszych. IDO posiadał jedenaście sekcji zajmujących się rozmaitymi zagadnieniami. Był pomyślany jako zalążek przyszłego niemieckiego uniwersytetu, podobnego do tworzonego w Poznaniu (Reichsuniversitat Posen). W jego organizowaniu uczestniczyli pracownicy niemieckich ośrodków wschodoznawczych i naukowych w Berlinie, Królewcu, Wrocławiu i Wiedniu. Pełnił funkcję propagandową, w swych wydawnictwach (najważniejsze: czasopismo „Die Burg”) uzasadniał agresję Niemiec na ziemie polskie, powołując się na teorię o historycznej misji kulturalnej Niemców na wschodzie Europy.

Kilka sekcji, w tym głównie sekcja rasowa i ludoznawcza, kierowana przez antropologów austriackich, podejmowało ekspedycje badawcze. Skierowano je między innymi do getta w Tarnowie, na Podhale, ziemię sądecką, do wsi łemkowskich. Część projektów i analiz IDO dotyczyło celów, które władze niemieckie chciały realizować w Europie Środkowej i Wschodniej po wojnie. Chodziło zarówno o politykę ekonomiczną, jak i etniczną: wydzielenie grup etnicznych i segregację podbitej ludności. Niemieccy organizatorzy IDO zastosowali tę samą metodę co przy tworzeniu Einsatzstab Reichsminister Rosenberg, zlokalizowanego w dawnej siedzibie Żydowskiego Instytutu Naukowego (Jidiszer Wisnszaftlecher Institut, YIVO) w Wilnie – zatrudnienie miejscowych ekspertów na niższych funkcjach pomocniczych, niezbędnych z uwagi na językową i merytoryczną niekompetencję pracowników przywiezionych z Rzeszy.

W połowie 1944 roku, gdy z frontu wschodniego nadeszły wieści o klęskach wojsk niemieckich, dyrektor Coblitz zarządził ewakuację zbiorów IDO. Ukryto je w dwóch bawarskich zamkach: Zandt i Miltach. To, co po wojnie pozostało z IDO na terytorium państwa polskiego (chodzi o tzw. ”stare IDO” oraz inne szczątkowe, rozproszone lub rozkradzione  materiały) weszło  z czasem w skład zbiorów kilku polskich instytucji archiwalnych: Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Archiwum Państwowego w Krakowie, Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce (obecnie Instytut Pamięci Narodowej) oraz Archiwum Akt Nowych w Warszawie.

Gdy Bawaria została zajęta przez armię amerykańską, zbiory IDO przetransportowano do USA pod kuratelę Departamentu Wojny. W lutym 1947 roku instytucja, która skrzynie przechowywała – Medical Inteligence Section of the United States’ Suregon General’s Office – przekazała siedem skrzyń do Smithsonian Institution w Waszyngtonie.

Dwie lub trzy ze skrzyń zawierające teczki personalne pracowników IDO zostały potem wycofane i zdeponowane w magazynach fortu wojskowego Alexandria. Pieczę nad nimi – jak się wydaje – objęła następnie centralna instytucja archiwalna USA: National Archives and Records Administration (NARA). W 1951 roku dokumentację IDO, która znajdowała się w dyspozycji NARA, wydano Republice Federalnej Niemiec, na prośbę jej rządu, razem z innymi archiwaliami Rzeszy, uprzednio poddając ją mikrofilmowaniu. W Niemczech tę część kolekcji IDO zdeponowano w Bundesarchiv w Koblencji, by następnie w 1996 roku przenieść ją do nowej siedziby w Berlinie, gdzie przechowywana jest pod sygnaturą R 521V (Institut für Deutsche Ostarbeit). W berlińskim Bundesarchiv znajduje się jeszcze jedna istotna grupa dokumentów dotycząca IDO: Bericht über den Aufbau und die Forschungsaufgaben des Institut für Deutsche Ostarbeit iIn Zandt und Miltach vom 3. Februar 1945 (R 52II, zespół Kanzlei des Generalgouverneurs, teczka 173).

22 stycznia 2008 roku w Ambasadzie RP w Waszyngtonie nastąpiło uroczyste przekazanie Uniwersytetowi Jagiellońskiemu przez władze Smithsonian Institution kolekcji Sektion Rassen- und Volkstumsforschung działającej w ramach Institut für Deutsche Ostarbeit (IDO). Krakowską uczelnię reprezentowali: rektor prof. Karol Musioł oraz dyrektor Archiwum UJ dr hab. Krzysztof Stopka. Do tej pory kolekcja ta była przechowywana w National Museum of Natural History (Smithsonian Institution) w Waszyngtonie. Zgodnie z umową zawartą 14 lipca 2006 roku między UJ a NMNH zbiory zostały poddane konserwacji i digitalizacji. Koszty przedsięwzięcia pokrył Uniwersytet Jagielloński oraz US Holocaust Muzeum w Waszyngtonie.  

Współpraca: Dariusz Sitek

Współpraca przy ambrotypii: Aleksandra Wolter

Zrealizowano przy współpracy z Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK.
Zrealizowano przy pomocy finansowej Województwa Pomorskiego.
Projekt powstał dzięki współpracy z Instytutem Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego i Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

© Dorota Nieznalska 2009 - 2023 | polityka prywatności

wdrożenie strony www: Brandrei.com