Wystawa Sprawa Stanisława Pyjasa

Wystawa Sprawa Stanisława Pyjasa

7 maja 1977 r. w Krakowie za sprawą Służby Bezpieczeństwa w niewyjaśnionych okolicznościach zginął Stanisław Pyjas, 24-letni student V roku filologii polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, poeta,  działacz opozycji antykomunistycznej. Jego śmierć wstrząsnęła środowiskiem, kręgiem przyjaciół i rodziną, zapoczątkowała działalność ruchu opozycyjnego w Krakowie. 15 maja 1977 r. ogłoszono powołanie Studenckiego Komitetu Solidarności w Krakowie (SKS).

Biorąc pod uwagę wszystkie domniemane okoliczności tragicznej śmierci studenta Stanisława Pyjasa w nocy z 6 na 7 maja 1977 r. przy ulicy Szewskiej 7 w Krakowie, pięciokrotnie podejmowane próby wznawiania i umarzania śledztwa przez prokuraturę oraz IPN, wraz z ekshumacją jego szczątków w 2010 r., po której badający biegli trzykrotnie potwierdzili tezę o śmierci w wyniku upadku z wysokości – to w dalszym ciągu sposób i okoliczności tej tragedii pozostają w sferze domysłów i insynuacji. To, co z pewnością wiadomo, to to, że Stanisław Pyjas czynnie współpracował z Komitetem Obrony Robotników, on i grupa jego przyjaciół byli przynajmniej rok wcześniej rozpracowywani przez SB. Inwigilacja zamordowanego trwała aż do ostatnich chwil jego życia, dlatego jego śmierć nie była przypadkowa.

Istnieje obszerny kontekst tzw. sprawy Stanisława Pyjasa: to, kim był ten bardzo świadomy wtedy młody człowiek, czy jego bezsensowna śmierć, która w wyniku pośpiesznego śledztwa generowała inne zgony w tajemniczych okolicznościach (w celu zatarcia śladów), jak śmierć Stanisława Pietraszki czy Mariana Węclewicza. Dodatkowo sprawa anonimów pisanych przez funkcjonariuszy SB w Krakowie, które otrzymali Stanisław Pyjas i Bronisław Wildstein,  zaistniała jako kolejny ewentualny motyw jego zabójstwa. A ponadto sprawa Lesława Maleszki – jak się okazało, TW Ketmana, inwigilującego krakowski SKS – i inne istotne fakty, wobec których nie sposób być obojętnym i które potęgują zagadkowość sprawy, jak i jej dramatyzm.

Założeniem i celem proponowanej wystawy multimedialnej jest przywrócenie pamięci postaci Stanisława Pyjasa. W perspektywie dzisiejszej dewaluacji wartości nadrzędnych takich jak prawda, odwaga, uczciwość, indywidualizm, nonkonformizm czy szacunek do drugiego człowieka – przeciwstawionych hipokryzji, cynizmowi, serwilizmowi i oportunizmowi – wystawa będzie próbą usankcjonowania tych pierwszych jako wyznacznika działania i normy w relacjach społecznych. W czasach kryzysu wartości demokratycznych, paradoksalnie tych, za które Stanisław Pyjas oddał swoje młode życie, istotne wydaje się przywołanie jego nieugiętej, odważnej, zaangażowanej postawy.                  /Dorota Nieznalska/